Wat is een functioneel neurologische stoornis?

Functioneel neurologische symptoomstoornis (FNS), waaronder functionele bewegingsstoornissen, is een complexe en vaak onbegrepen aandoening binnen de neurologie en psychiatrie. Cliënten met FNS ervaren neurologische symptomen zonder structurele schade aan het zenuwstelsel.

Welke klachten passen bij een functioneel neurologische stoornis?

FNS-klachten die wij binnen onze expertisecentra behandelen zijn:

• Motorische symptomen: trillen, schokken, standsafwijkingen van lichaamsdelen, een verstoord looppatroon, tics, trage of ongecontroleerde bewegingen, vermindering van kracht of verlamming;
• Functionele / dissociatieve aanvallen of wegrakingen (ook wel psychogene niet-epileptische aanvallen, PNEA, genoemd);
• Sensibiliteitsstoornissen/gevoelsstoornissen: een doof of veranderd gevoel in een deel van het lichaam of gelaat;
• Spraak- en slikstoornissen: mutisme, afonie, veranderingen in vloeiendheid van de spraak of accent, of problemen met slikken;
• Zintuigelijke stoornissen: visusklachten en doofheid.

Onze expertisecentra behandelen geen functioneel cognitieve stoornissen, pijnklachten of duizeligheid.

Behandeling binnen onze Expertisecentra Functionele Bewegingsstoornissen

Sinds 2011 is er binnen HSK een gespecialiseerd Expertisecentrum Functionele Bewegingsstoornissen opgezet, waar een innovatieve behandelaanpak wordt toegepast. We hebben locaties in Woerden, Assen en Eindhoven. In sommige gevallen kunnen ook sessies via beeldbellen plaatsvinden. Onze psychologen van de Expertisecentra Functionele Bewegingsstoornissen zijn gespecialiseerd in behandeling van FNS. We bieden een praktische, actieve en intensieve behandeling met als doel volledig herstel of sterke vermindering van de functionele klachten. Deze behandeling combineert:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT)
• Hypnose
• Katalepsie-inductie

Onze teams zijn monodisciplinair en bestaan uit enkel psychologen. Wij bieden geen multidisciplinaire revalidatie aan. De behandeling verloopt volgens een protocol (Hoogduin et al., 2017) en bestaat uit cognitieve gedragstherapie en motorische hertraining middels hypnose en katalepsie-inductie. Tevens wordt er aandacht besteed aan stressmanagement en terugvalpreventie. Onze expertisecentra werken volgens de multidisciplinaire richtlijn Somatoforme stoornissen (Trimbos, 2011) en de Zorgstandaard FNS (deze zal zomer 2025 verschijnen) waar een klachtgerichte behandeling wordt geadviseerd.

De behandeling vindt in principe ambulant plaats op een van onze locaties in Woerden, Assen of Eindhoven. De behandelsessies zijn individueel, vinden eenmaal per twee weken plaats en duren anderhalf uur. Tussentijds is het belangrijk dat er dagelijks 5 tot 10 keer per dag met de aangereikte technieken wordt geoefend. 

Kijk hier voor ervaringen van onze cliënten op Zorgkaart Nederland.

Wat is hypnose?

De meeste mensen vinden hypnose een beetje eng en hebben niet direct een fijne associatie met hypnose. Dat is jammer, want door middel van hypnose is het mogelijk om een diepe geconcentreerde ontspanning op te wekken. Daarmee heeft hypnose hetzelfde effect als bijvoorbeeld een ontspanningsoefening, yoga of mindfulness. Wat hypnose onderscheidt van andere ontspanningstechnieken is dat er tijdens hypnose gebruik wordt gemaakt van het veranderen van het beleven van gevoel. Daarmee wordt bedoeld dat het onder hypnose mogelijk is om bijvoorbeeld een hand warm, koud, zwaar of licht te maken. In onze behandeling gaan we op zoek naar een tegenovergesteld gevoel ten opzichte van de klachten. In het geval van een tremor, gaan we bijvoorbeeld op zoek naar een zwaar en ontspannen gevoel.

Alle hypnose is zelfhypnose, dus cliënten bepalen altijd zelf in welke mate zij willen ontspannen. Op deze manier kan er voor iedere klacht een op maat gemaakte hypnose-oefening worden gemaakt. Van iedere hypnose-oefening wordt een geluidsopname op hun mobiel gemaakt, waarbij cliënten wordt gevraagd om thuis vijf tot tien keer per dag te oefenen. Wanneer er zo veelvuldig wordt geoefend ontstaat er een vorm van cue-conditioning; uiteindelijk is de cliënt in staat door alleen te denken aan bijvoorbeeld zwaarte de tremor te verminderen.

Wat is katalepsie?

Katalepsie is een toestand van tonische immobiliteit, ofwel een vorm van stijfheid van een lichaamsdeel, waarbij spieren geneigd zijn om in een bepaalde positie te blijven. Door middel van katalepsie-inductie is het mogelijk om ledematen of het gehele lijf in kataleptische toestand te brengen. In het kataleptische lichaamsdeel wordt een stevig, licht verstijfd gevoel waargenomen. De techniek is vooral inzetbaar bij cliënten met abnormale bewegingen, loopproblemen, problemen met staan of krachtsverlies. Zo kan bijvoorbeeld een verlamd been na katalepsie-inductie weer krachtig genoeg worden om er op te staan en kan een trillende arm tot stilstand worden gebracht.

Tijdens de behandeling wordt de cliënt geleerd een lichaamsdeel in een kataleptische toestand te brengen. Hiermee ervaart de cliënt controle over het bewegen. Door veel te oefenen kan het gezonde bewegingspatroon weer geautomatiseerd worden en kunnen de functionele neurologische symptomen afnemen.

Contra-indicaties behandeling

Binnen onze Expertisecentra Functionele Bewegingsstoornissen behandelen wij geen functionele cognitieve stoornissen of pijnklachten. Indien er sprake is van een combinatie van een functionele bewegingsstoornis en pijnklachten, is het van belang dat de pijnklachten niet op de voorgrond staan. In de praktijk zien we dat dit onze klachtgerichte behandeling in de weg kan staan. Pijnbehandeling is dan eerst geïndiceerd.

Indien er sprake is van forse psychische comorbiditeit en/of suïcidaliteit kan het zijn dat wij als voorwaarde stellen dat u ook elders in zorg bent waar eventuele crisismanagement opgepakt kan worden. Onze behandeling is enkel gericht op de functionele bewegingsstoornis en wij hebben geen crisisdienst.

Verblijfszorg

Sinds 2021 hebben we enkele plekken per jaar beschikbaar voor verblijfzorg. De verblijfszorg bestaat uit 10 dagen waarbij er twee keer per dag een behandelsessie plaats vindt. De verblijfszorg is bedoeld voor cliënten met ernstige FNS.

De verblijfszorg is gevestigd in het St. Antonius Ziekenhuis, tegenover het Expertisecentrum in Woerden. Helaas vergoeden nog niet alle zorgverzekeraars de verblijfszorg. Neem van te voren contact met ons op om te horen of u hiervoor in aanmerking komt en uw zorgverzekeraar de verblijfszorg ook wil vergoeden.

Wanneer u in aanmerking wilt komen voor onze verblijfszorg is het goed om dit op uw aanmelding te vermelden. Wij plannen dan een triagegesprek in om te kijken of u voldoet aan de voorwaarden voor de verblijfszorg. Daarna volgt een intakegesprek, waarna wordt besloten of u in aanmerking komt voor de verblijfszorg of ambulante behandeling. Wij moeten altijd overleggen met het St. Antonius Ziekenhuis of zij de medische ondersteuning/zorg kunnen dragen tijdens het verblijf.

Wetenschappelijke onderbouwing

De behandeling van functionele stoornissen bij ons expertisecentrum is uniek in Nederland. Onderzoek naar hypnose en katalepsie bij functionele stoornissen is nog erg summier. Onze Expertisecentra Functionele Bewegingsstoornissen proberen zoveel mogelijk bij te dragen aan wetenschappelijk onderzoek en andere vooruitgang op het gebied van behandeling van functionele stoornissen.

Recent onderzoek, waaronder de studie van Tibben et al. (2023), heeft de rol van hypnose in de behandeling van deze aandoeningen onderzocht. In de studie van Tibben et al. (2023) werden verschillende uitkomstmaten geëvalueerd, waaronder de ernst van de symptomen, de kwaliteit van leven en de algehele functionele status van de cliënten. De resultaten toonden aan dat patiënten die hypnose ondergingen significante verbeteringen vertoonden in hun motorische functie en een afname van tremoren en verlammingen in vergelijking met de controlegroep. De auteurs concludeerden dat hypnose een waardevolle aanvulling kan zijn op de behandeling van FNS. Dit artikel biedt een gedetailleerde bespreking van de huidige wetenschappelijke evidentie met betrekking tot hypnose als therapeutische interventie voor FNS. Mocht u meer informatie willen lezen, hebben wij een aantal artikelen voor u onder elkaar gezet:

• Tibben, M.I., Opdorp, A. van, Bialek, W., Schaap, J., Tijssen, M.A. & Merkx, M.J. (2024). Efficacy of Hypnosis and Catalepsy Induction in Functional Neurological Disorders. Mov Disord Clin Pract;11(2):129-35.
• Hoogduin, K.A., De Kleine, R., Van Minnen, A., Tibben, M.I., Stormink, C., Andeweg, E.A., & Roggeveen, P. (2017). Protocollaire behandeling van patiënten met een conversiestoornis (functioneel neurologisch symptoomstoornis). In: G.P.J. Keijsers, A. van Minnen, M.J.P.M. Verbraak, C.A.L. Hoogduin, & P.G.M. Emmelkamp (Red.). Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten. Amsterdam: Boom, 283-350.

Handig om te weten

Kosten

Psychische zorg voor volwassenen zit in het basispakket van alle zorgverzekeraars.  Klik hier voor meer informatie over de kosten op het kopje ‘vergoedingen’. Hier vind je informatie over de vergoedingen door de zorgverzekeraars voor volwassenen.

Kind behandelingen

Psychologische hulp aan minderjarigen wordt niet vergoed door de zorgverzekering. HSK heeft geen contracten gesloten met de gemeente voor vergoeding van deze zorg. HSK sluit ook geen aparte eenmalige (declaratie) overeenkomsten (denk aan PGB) met gemeente of andere instanties om de behandeling voor vergoeding in aanmerking te laten komen.

Tot slot zullen wij dan ook niet telefonisch in overleg gaan met gemeentes. Ouders/verzorgers ontvangen voorafgaand aan de intake en de behandeling een offerte. Door ondertekening van deze offerte verklaart u als ondergetekende akkoord te gaan met het feit dat het traject door u zelf wordt bekostigd.

Vervoer

De meeste van onze cliënten komen zelfstandig of worden door een naaste gebracht. Indien dit niet mogelijk is voor u, kunt u taxivervoer organiseren. Dit kunt u zelf aanvragen bij uw verzekeraar.

Actuele wachttijden

De wachttijd kan verschillen per verzekeraar en zijn inzichtelijk per vestiging. Via onderstaande knoppen gaat u naar de vestigingspagina, waarop de actuele wachttijden te vinden zijn.

Aanmelden

Voordat u zich bij ons aanmeldt, is het belangrijk dat er neurologisch onderzoek heeft plaatsgevonden. Indien de klachten als een functionele stoornis zijn geduid, kunt u naar ons worden doorverwezen. Wij hebben hiervoor onderstaande documenten van u nodig:

• Een verwijsbrief voor de specialistische ggz van uw huisarts of neuroloog;
• Rapportages van de neuroloog waaruit blijkt dat er sprake is van een functionele stoornis.

Uw (huis)arts kan de aanmelding doen via Zorgdomein. U kunt ook zelf de aanmelding in gang zetten. Open het aanmeldformulier, deze opent zich in een nieuw venster. Ondervindt u problemen bij het invullen van ons aanmeldformulier? Neem dan tijdens kantooruren telefonisch contact op met ons op via 088 – 11 55 855.

Aanmelden

Hoe verder?

Nadat wij de aanmelding met de verwijsbrief en de verslagen van de neuroloog hebben beoordeeld, zal de servicedesk contact met u opnemen om u te informeren over de wachttijd en vervolgens voor het inplannen van een intakegesprek. Tijdens een intakegesprek worden de klachten in kaart gebracht en ingeschat of u bij ons op de juiste plek bent. Indien u bij ons op de juiste plek bent, zal er een behandelplan worden opgesteld en de behandeling worden ingepland.

Meer weten over een neurologische symptoomstoornis?

Suzanne Zambon & Bram Cranen, producent Eyes & Ears Film hebben een prachtige documentaire gemaakt waar de behandeling met katalepsie-inductie bij aan bod komt. Mocht je na het zien van de documentaire nog vragen hebben, schroom dan niet om contact met ons op te nemen. Klik hier om de documentaire te kijken.